Балкыта бир той кылайын,

Бар кудайым жалгады.

Аябай бир той кылууну

Бай Жакып эсине алганы.

Ойротто мындай ким болгон,

Ошо кезде жылкысы

Эсеп кылып санаса

Отуз сегиз миң болгон.

Арбын малым Алтайда,

Канча малым Кан тоодо,

Жылкымдын чети Шыйкууда.

Коюм сексен миң экен,

Конушум Кара-Шаарда,

Жакшы бир той кылайын

Жаздын алды баарда

Кулан жайлак, Куу-Тезде

Кур атым жатат бу кезде.

Чыландын башы Чөңөр-Жар,

Аз болгондо алты миң ашык төөм бар.

Карагайлуу Камбылда

Кар баспаган Жамбылда

Өзөнгө жайсам толду эле,

Жеке өзүмө караган

Жети миң уй болду эле.

Баарына кабар салайын,

Малымды жыйып алайын.

Азыркы турган аз кыргыз

Алы келип күтө албас,

Анжыян менен Ташкенге

Аларга кабар салайын,

Ага-инимдин баарысын

Бир чогултуп алайын.

Кашкар деген кыштакты,

Кабак-Арт менен Сары-Колдо

Кабырга тууган кыпчак бар,

Кашыма жыйып алайын.

Алчын, үйшүн, найманды,

Абак, тарак, аргынды,

Айтайын тойго барууну

Уругу тыргоот калмагы,

Ушу балам тууганы

Укпай киши калбады.

Маңгулдун жыйып баарысын,

Кытайдын жыйып кыйласын,

Сарттын алып санатын,

Талыганча канатым

Казынамды ачайың,

Кара малды чачайын.

Күмүшүм жатат таш болуп,

Күрүчүм жатат аш болуп,

Күлүгүм семиз мас болуп,

Күлүктү таптап минүүгө

Күрдөөлдүү кыргыз аз болуп.

Алтыным жатат таш болуп,

Амбарда буудай аш болуп,

Аттарым семиз мас болуп,

Аттарды таптап минүүгө

Айлымда кыргыз аз болуп,

Кордугун көрүп кытайдын

Конушун кошпой куруду,

Коңшу болуп маңгулга

Кор болду ногой уругу.

Орозду калды Ополдо,

Бай калды башкы Сугумда.

Көз камандын балдары

Көйкапка жакын барганы,

Көрө албай бизди калганы.

Көрүндү көзгө, ойлосом,

Бу дүнүйө жалганы.

Улуу бир той берүүгө

Айтып болуп ал сөздү,

Бай Жакып белин байлады.

Чакырууга чыгарды

Таамай отуз кишини,

Чакыргын деди ошону:

Кызыл чок кытай четинен,

Асты киши калбасын

Алтай тоонун бетинен.

Жетип келсин жергенттик,

Тойго келсин тотулук,

Калбай келсин кашкарлык,

Кошо келсин котондук.

Марал башы Долонду,

Басып өткүн олорду,

Самарканды, Жызакты,

Санатын айтып узатты,

Оро-Төбө, Кожентти,

Олуя-Ата, Ташкенди,

Орчун Кокон, Маргалаң,

Иле менен Чүйүнө,

Кабарымды уккандар

Калбасын деди үйүнө.

Туурасы Эртиш суу болсун,

Аягы Орол тоо болсун,

Кара-Кум калмак калбасын,

Кабарсыз жатып албасын,

Бир чети Тибет чөл болсун,

Күн чыгыш жагы кытайдын

Камбылдын Кунар бел болсун,

Чакырарым тоюма

Шондон берки эл болсун.

Той берем быйыл жайында,

Кай жерде деп сураса

Үч-Арал деп дайында.

Төрт жарым айдан калбасын,

Төгүн деп жатып албасын.

Беш айдан кийин калбасын,

Бекер деп жатып албасын.

Өзү келсин өнөрпоз,

Баары келсин балбаны,

Байлап келсин күлүгүн,

Мага салсын түлүгүн.

Ээрчите келсин эшенин,

Четине алсын чеченин,

Кошуп келсин кожосун,

Ала келсин аярын,

Болжоп келсин молдосун,

Мында келип өкүнбөй

Мыктап келсин жолдошун.

Баш байгеге саярым

Беш жүз кызыл нарым бар,

Эки төөгө жүктөгөн

Эндей алтын зарым бар,

Беш жүз жылкы,

бир миң кой

Баш байгеде дагы бар.

Аяк жагын сураса

Алты кара, сексен кой,

Арзан десең келбей кой.

Катыным бала тапканы

Калкка берген бу бир той.

Ортосун өзүң ойлоп бил,

Отуз атка байге бар,

Озуп келсе күлүгүң

Ойротто жок пайда бар.

Чакырчууну жиберди,

Жайкай конду шиберди.

Мөмө-чөмө жемишке,

Так жүз киши жиберди.

Төрт миң атан төө менен,

Түнөгөр балбан дөө менен.

Таза болсун тасторкон,

Көпчүлүктөн көп корком.

Бай Жакып баарын күтүнүп,

Байбиче тонун бүтүрүп,

Кедейлер киймин жамашып,

Келиндер чачын тарашып,

Кызматкер киймин жамашып,

Кыз балдар чачын тарашып,

Кызык тойду көрсөк деп

Кылайтпай күнүн санашып,

Азаматтын баарысы

Аргымак жалын тарашып,

Ай кылайтпай санашып.

Күн айланды күзүнө,

Жакып бай жайнай конуптур

Үч-Аралдын түзүнө,

Канды тоонун оюна,

Кара суунун боюна.

Карап тургун калайык

Хан Жакып кылган тоюна.

Жакып бай туун аштады,

Тойду бүгүн баштады.

Ошо күнү бейшемби,

Токсон бээ союп таштады.

Эртеңки күнү жума деп,

Жүз бээни сойду жуда деп,

Беш жүз бээ соёюн,

Берген соң малды кудайым.

Ишемби сойду элүүнү,

Жекшемби сойду элүүнү,

Дүйшөмбү сойду элүүнү,

Шаршемби сойду элүүнү.

Бейшембинин күнүндө

Берсе кудай тилегим

Алтымыш ак боз бээ алыңар,

Камбар боздун үйрүнөн

Кармап келип чалыңар,

Кабыл болсо тоюңар,

Эки миң эркек коюм бар,

Эбактан бери бу тойго

Атап койгон оюм бар.

Элүү бордоку өгүз бар,

Немесин койбой союңар,

Ага-ини туугандар

Аламанды коюңар.

Төрт жүз төөгө арттырган

Мөмө-чөмө жемиши,

Баары келди жыйылып

Телегейи тегизи,

Алты жүз атан төөгө

Аппак күрүч арттырды,

Кытайларга ылайык

Кырк миң чанач меш  менен

Кара мейиз салдырган

Кызыл арак тарттырды,

Кыларына келгенде

Кызматын журттан арттырды.

Жети жүз очок ойдурду,

Жетимиш үйлүү кыргызын

Эт башкартып койдурду.

Алты жүз аргын, найманды

Эт тартууга жайлады,

Калмакка казан астырды,

Жер очоктун баарысын

Жергенттикке каздырды.

Дутар менен комузун,

Колуна алып чертишип,

Отуз үйлүү нойгуттук

Отун жарып кэртишип.

Сурнайды суулап тартышып,

Ырчылар ырын айтышып,

Кош башчылар баарысы

Коно турган жерине

Кой өңөрүп кайтышып,

Колго келген маңгулдар

Падыша экен Жакып деп

Кошоматын айтышып.

Кытайдан кырк миң кол келди,

Кылжылоолу ойроттон

Туушаң төрө зор келди.

Калмактан канча кол келди,

Казак, кыргыз мол келди,

Дүйнөнү басып кол келди.

Ногойдон калган кызыл туу

Оболотуп аштады,

Оюнду жаңы баштады.

Карасман калмак балбаны

Казактын Калдар бөкөсү

Каршы алдына барганы,

Кармашкан жерден эр Калдар

Каптай камтып алганы,

Калдайтып барып калмакты

Кара жерге салганы.

Апыраңдап көп казак

Айгайлашып калганы,

Алты жылкы бир төөнү

Байгесине алганы.

Маңгулдан Чокон дөө чыкты,

Ат минбеген жөө чыкты.

Аты Чокон балбан деп,

Беттешкенин алган деп,

Намыстанып маңгулдар

Айбаттуусун салган деп,

Түгөлбай аттуу балбан деп,

Бу сүрүшкөнүн алган деп

Каалады калкы баарысы,

Жашы менен карысы.

Чокон дөө келди күркүрөп,

Оозунан түтүн буркурап,

Маңгулдун баары чуркурап.

Балбандык киймин кийинип,

Бабасына сыйынып

Байтүгөл басып барганы,

Барган жерден бу экөө

Багалектен кармады,

Күрөштү экөө салганы.

Билектешип калганы,

Бир жулкканда Байтүгөл

Билегин сууруп алганы.

Эрдемсинген Чокондун

Байтүгөл колун кармады,

Балбансынган баатырың

Сууралбай колун калганы.

Колун кошуп Байтүгөл

Бел боодон барып кармады,

Мен-менсинген чоң Чокон

Бери бакпай калганы.

Калың журт карап турганы,

Калдайтып келип Чоконду

Байтүгөл кармап урганы.

Балбанды Түгөл жыгыптыр,

Алты сыйыр, беш жылкы

Байгесин алып чыгыптыр.

Кызыл чок кытай журтунан

Күнөс деген бир балбан

Күрсүсүн алып колуна,

Күндөй болуп күркүрөп,

Төгөмүн деп каныңды,

Кыямын деп жаныңды,

Кетирем деп саныңды

Майданга кирди бакырып,

Кел бери деп чакырып.

Аркы атасы Барак хан,

Өз атасы Камбар хан,

Казактан чыкты мыкты жан,

Өзүнүн аты Айдаркан.

Айдаркан чыкты акырып,

Айбаттанып бакырып.

Кытайдын баары дүргүшүп,

Коркоктору мүргүшүп,

Алтымыш миң аскери

Айгай салып та-та-лап,

Аламан койду сан талак.

Тойду баштап салдым деп,

Тозокко кандай калдым деп

Бай Жакып шашып анталап.

Казак, кыргыз, өзүбек,

Казатка тууган өзү деп,

Кажылдаган капырдын

Кандай айткан сөзү деп.

Кыпчактардан Эламан,

Кыйыр тууган чечен Таз,

Татарлардан эр Эштек,

Жедигердин Багышы,

Жеткир бийдин Агышы

Маңгулдан алды калысты,

Балбан чыкпай, ат чаппай,

Токтотуп тойду салышты.

Эрегиш болуп эки журт

Эки күн жатып алышты.

Эки күн токтоп жатканы,

Эртеси атты чапканы,

Байгенин башын байлады,

Беш жүз жылкы, бир миң кой

Байгесине шайлады,

Беш кыпкызыл нарыны,

Эки төөгө жүктөгөн

Эсептеп алтын зарыны,

Алты кара, сексен кой,

Байлап берди бай Жакып

Койчу, айткан байгесинин баарыны.

Эки күн атын айдады,

Эл тамакка жайланды,

Үчүнчү күндө аттанып,

Тойго келген көпчүлүк

Куржун-кече байланды.

Атка болжол айтыптыр,

Өгүз-Кечүү, Калкандан

Ошо жерден кайтыптыр.

Эштектин аты Желтаман,

Сүрөгөн экен Эламан.

Арандай оозу ачылып,

Кара болот суулугу

Жерди көздөй басылып,

Даңканы тийген жерлери

Таш да болсо казылып,

Төрт аягы ачылып,

Ооздуктан ак көбүк

Омуроодо чачылып,

Сары кызыл, кара жал

Сайдан чыккан булуттай,

Закымдай учкан кандай мал.

Артынан келет жакындап

Аткан октой бир сур ат.

Аркасынан жакындап

Багыштын аты Сур кийик,

Анда-санда бир тийип.

Анын арка жагынан

Каңгайлардын Карасур,

Анын жүгүрүшүн карап тур.

Анын арка жагынан

Таз чечендин Тоокара,

Семиз экен бечара,

Соорусу көөп солоктоп.

Сүрөөгө кирип болоктоп.

Алардын арка жагынан

Алтайлардын Наркара

Арышын керип адымдап,

Айгайын алтай салыптыр,

Ачып көздү жумганча

Бир тору тай келип калыптыр.

Тай өткөн жашы кунандыр,

Калмактын Каражой деген түндүкчү.

Артынан салып айгайды,

Кунанына кубанды:

Тыргооттук сага нетти деп,

Тырмактай болгон кулунум

Сай тулпарга жетти деп,

Көтөрмөлөй көргүн деп,

Көп тыргоот кандай өлдүң деп.

Аркасынан караса

Анжияндын Акилик

Бакпаягы майышып,

Кабыргасы кайышып.

Коңур бий келип акырды,

Коржоңдогон бу доңуз

Не болду деп бакырды.

Айкырыгын укканда

Арам өлгөн Акбакай

Коёндой кулак жапырды,

Даңканды көккө сапырды.

Кулжага келген сүрөөсү,

Кумдуу сары талаада

Кудай колдой көргүн деп,

Кужулдаган көпчүлүк

Кытай алса бекер деп,

Кызыр бизден кетер деп,

Каңгай алса бекер деп,

Касиет бизден кетер деп,

Желтаман менен Суркийик,

Бирөө алса экен деп,

Ат сүрөгөн адамдар

Жетпей келет тепеңдеп.

Байгеге жакын калганы,

Башын чайкап Желтаман

Басууга келбей калганы.

Багыштын аты Суркийик,

Барып тууга бир тийип,

Жедигер аты чыкканы,

Желектүү тууну жыкканы.

Багыштын аты чыкты деп,

Бай Жакып туусун жыкты деп,

Тойго келген көп элге

Азыр болду ошо кеп.

Орто-Азия, күн батыш,

Озуп аты келген соң

Эми осолдук болор тим жатыш.

Айры өркөчкө төө чалды,

Ай туякка бээ чалды.

Тууганым Багыш соогат деп,

Душмандын баарын жогот деп

Бай Жакып байге башында,

Бая Балта чалы кашында.

Отуз бир атта байге бар,

Ойротто мындай кайда бар.

Отуз бир ат байге алыптыр,

Акбалтанын Көк чолок

Отуз бир болуп калыптыр,

Алты кара, сексен кой

Акбалта айдап алыптыр.

Соогат дедиң байым деп,

Айтарга менин жайым деп,

Беш жүз жылкыңы өзүң ал,

Кой дегениң канча мал,

Айдаарга бизде болбойт ал.

Кут кылсын кудай тоюңду,

Өзүң алчы коюңду.

Беш жүз кызыл нарыңды,

Эсеп кылып санап бер

Эки төө алтын зарыңды,

Аксакалым ат минсин,

Топ башылар тон кийсин.

Айылдан келген адамдар

Алтынды сатып пулдасын,

Арам жемсөө жигиттер

Бирин-бири бурдасын.

Наадан адам билбейт го

Акыр ушу жалганда

Өмүр сүрүп турбасын.

Аны айтып эр Багыш

Келди Жакып байына.